پیش نشست سوم از مجموعه پیش نشست های علمی مربوط به «اولین اجلاس بین المللی حقوق بشر شرقی» روز پنج شنبه 12 مهر ماه 1403 برگزار شد.

این پیش نشست به میزبانی دانشگاه باقرالعلوم و با همکاری سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی به صورت حضوری و مجازی برگزار شد.

ابتدا دکتر محمد حسینی دبیر علمی نشست، مساله اصلی نشست را با سوال از چگونگی وضعیت حقوق بشر در دنیای کنونی آغاز کرد از گونه تاثیر آن در سطح روابط بین الملل پرسید؟

در ادامه دکتر سجادپور استاد دانشکده وزارت خارجه به عنوان ارائه دهنده و ایده پرداز، در پاسخ به پرسش طرح شده، بحث خود را آغاز کرد. او ابتدا با ارائه یک دسته بندی، حوزه بحث را در دو قسمت پی گرفت:

الف: ادراکات متباین در مورد حقوق بشر

ب: وجود بازیگران متعدد در عرصه حقوق بشر اعم از دولتها، سازمان های غیر دولتی، و افراد

به باور دکتر سجادپور هر چند در ابتدای امر از 1947، گفتمان حقوق بشر با بازیگری چند دولت بزرگ غربی آغاز به کار کرد، اما ادامه و امتداد این ایده، در انحصار دولت های غربی باقی نماند. به باور ایشان، حقوق بشر به صورت آرام، رشد و تعالی پیدا کرد و جایگاه خود را به صورت هژمونی در روابط بین الملل پیدا کرد به گونه ای که امروز شاهد کنش گری دولت های شرقی مانند چین، یا برخی دولت های آفریقایی و آمریکای لاتین مانند آفریقای جنوبی و برزیل در این زمینه هستیم و این مهم نشان از آن دارد که گفتمان حقوق بشر، جایگاه ویژه خود را در روابط بین الملل به صورت پررنگ تر از قبل پیدا کرده است و به عنوان بخش مهمی از سیاست خارجی دولت ها قرار گرفته است.

در ادامه ایشان توضیح داد که مهم ترین عرصه حقوق بشر مربوط به بازیگران و کنش گران این عرصه است که به طور مشخص همواره در انحصار دولت ها بوده است اما این روند در روابط بین الملل به گونه ای رشد کرده که اکنون افراد نیز در این عرصه به کنش گری می پردازند و حتی دولت ها را به چالش می کشند که نمونه آن را می توان در کنش دانشجویان و افراد غیر دولتی در آمریکا نسبت به جنگ غزه مشاهده کرد. همچنین نمی توان از تاثیر سازمان های غیر دولتی در این زمینه غافل بود، چه اینکه امروزه حدود 20-30 سازمان غیر دولتی وجود دارند که در عرصه های مختلف حقوق بشری، گزارش می دهند.

دکتر سجادپور در تحلیل وضعیت فعلی حقوق بشر و تفاوت های ایجاد شده در این زمان نسبت به سال 1947، توضیح داد که چین، هند، آفریقای جنوبی و کشورهای آمریکای لاتین از قبیل برزیل امروزه حتی ادعای مالکیت در زمینه حقوق بشر را دارند و می کوشند در این زمینه نقش تصدی گر را بازی کنند و این مساله نشان از آن دارد که کشورهای غربی، یگانه بازیگران این عرصه نیستند و حتی به نوعی در حال از دست دادن گوی و میدان هستند و نمونه اخیر این مساله در سخنرانی اخیر نتانیاهو در سازمان ملل مشهود بود، چه اینکه او از مشروعیت زدایی از رژیم صهیونیستی توسط نهادهای حقوق بشری دچار آشفتگی و عصبانیت بود. ایشان در ادامه توضیح داد که نمی توان توقع داشت که حقوق بشر یکباره دچار تحول شود و تغییر چشم گیری در استیفای حقوق بشریت اعمال شود بلکه این فرآیند از آنجا که به درک و مطالبه ملت ها نیز مربوط است، معمولا در یک فرآیند زمان بر اتفاق می افتد اما نمی توان ناامید بود چه اینکه برخی تحولات اخیر مانند قطعنامه مربوط به تبعیض نژادی کمیته 3 سازمان ملل و مواردی از این قبیل نشان از آن دارد که چشم انداز حقوق بشر در آیند نزدیک، با تحولات شگرفی همراه خواهد بود.     

سپس دکتر رنجبر به عنوان ناقد به ایراد سخن پرداخت. ایشان با انتقاد از وضعیت فعلی و لزوم برون رفت از این وضعیت، بحث خود را دنبال کرد. به باور دکتر رنجبر حقوق بشر فعلی خصوصا در نظم نهادی و سازمانی، گرفتار استاندارد دو گانه شده و بیش از آنکه به دنبال استیفای حقوق ملت ها باشد به عنوان ابزار سیاسی خصوصا توسط برخی دولت های غربی مورد سوءاستفاده قرار می گیرد. او توضیح داد که یکی از مهم ترین چالش های وضع موجود، ارائه تفسیر های خاص حقوقی و سیاسی از رویدادهای حقوق بشری توسط برخی دولت های غربی به ویژه آمریکاست که بزرگ ترین ناقضین حقوق بشر را مبرا از هر گونه بازخواست و مجازات قرار می دهد و حتی به صورت وارونه به نسل کشی ها و جنایات سازمان یافته، مشروعیت اعطا می نماید!

دکتر رنجبر یادآور شد که ضرورت بازخوانی در حقوق بشر بیش از پیش احساس می شود و لازم است تا صدای تنوع فرهنگی، حق ملت های کم برخوردار، و حتی ایده تمدن های بزرگ کهن نیز در این زمینه شنیده شود.

در پایان نشست دکتر ستوده آرانی، دانشیار دانشگاه باقرالعلوم نیز با ایراد سخنانی به غنای بحث افزود. ایشان با طرح این سوال، که آیا گفتمان حقوق بشر چپ هم می تواند در گفتمان حقوق بشر جدی گرفته شود؟ فضای بحث را توسعه داد و همچنین از گفتمان حقوق بشر اسلامی و جنبه های متنوع آن سخن گفت. در ادامه ایشان با طرح این پرسش که آیا امکان خروج از وضع موجود با عنایت به تنوع ادراکات متفاوت در زمینه حقوق بشر وجود دارد؟ به بیان نکاتی پرداخت.

این نشست به عنوان سومین پیش نشست از مجموعه پیش نشست های اولین همایش بین المللی حقوق بشر شرقی، ساعت 14 روز پنج شنبه 12 مهر ماه در تالار شهید بهشتی دانشگاه باقرالعلوم برگزار شد. اداره بین الملل دانشگاه باقرالعلوم با همکاری انجمن علمی فلسفه حقوق این دانشگاه، میزبان برگزاری این نشست بودند.